Wanneer de Duitse schrijver Georg Büchner in 1837 op 23-jarige leeftijd sterft, laat hij met Woyzeck een onafgewerkt meesterwerk achter. Zijn fragmentarische theatertekst wordt pas in 1913 voor het eerst op de bühne gebracht. Een jaar later krijgt ook de jonge componist Alban Berg een opvoering te zien. Hij is er meteen van overtuigd dat Büchners revolutionaire werk het uitgangspunt voor zijn allereerste opera moet worden. Het resultaat: een van de meest baanbrekende en aangrijpende partituren uit het operarepertoire. De internationaal gelauwerde Johan Simons, die enkele seizoenen geleden in ons huis Verdi’s Don Carlos regisseerde, nam al drie keer Büchners toneeltekst onder handen en waagt zich nu voor het eerst aan Bergs operabewerking. De muziek prikkelt hem om helemaal in het hoofd van Wozzeck te kruipen, een straatarme man die onderaan de sociale ladder bengelt. Bovendien kampt de uitgebuite Wozzeck met waanbeelden die niemand begrijpt – een onhoudbare en gevaarlijke situatie die enkel fataal kan aflopen.

Intolleranza 1960: zo doopte de Italiaanse componist Luigi Nono zijn eerste productie voor opera. Daarmee verwees hij naar zijn eigen tijd, waarin de schokken van de Tweede Wereldoorlog nog duidelijk voelbaar waren en ook Hiroshima, de Algerijnse dekolonisatieoorlog en de heropleving van het Italiaanse fascisme diepe wonden sloegen. In korte episoden volgen we de politieke bewustwording van een mijnwerker, de Emigrant, die terugkeert naar zijn vaderland en terechtkomt in een draaikolk van geweld en onverdraagzaamheid. Hij slaagt erin meer en meer mensen achter zich te scharen in de strijd tegen onrecht en onderdrukking. Tot het noodlot opnieuw toeslaat. In de aangrijpende productie van Benedikt von Peter bevindt het publiek zich op de scène, tussen de zangers en het koor, en omringd door het orkestrale geweld. Als deel van het imposante klanklichaam van Nono’s muziektheater wordt het direct geconfronteerd met de vraag naar solidariteit en samenhang in het streven naar een andere en betere wereld.

Beeld je in: je droomt ‘s nachts van Shakespeares onsterfelijke verhaal Romeo en Julia en Prokofjevs magistrale balletmuziek erbij. Al snel slaat die droom om in een nachtmerrie, als een raadselachtige onthulling van het onderbewuste. In Romeo + Julia herinterpreteert de Spaanse choreograaf Marcos Morau de beroemde tragedie die verankerd is in ons collectieve geheugen. Hij laat de traditionele verhaallijn los en transformeert ze tot een associatief visioen. Romeo + Julia speelt zich af in een duistere wereld, waarin geweld zo alomtegenwoordig is dat de totale vernietiging onafwendbaar lijkt.

Morau creëert een verbluffend visueel universum met zijn kenmerkende poëtische muzikaliteit en haarfijn gechoreografeerde bewegingstaal. Hiervoor laat hij zich inspireren door de partituur van Sergej Prokofjev waarin op meesterlijke wijze de sensuele lyriek een onheilspellende ondertoon gegeven wordt. Prokofjev creëerde met zijn toonzetting van het Shakespeare-drama een van de indrukwekkendste balletten van de 20e eeuw.